مسأله اعتیاد امروزه به عنوان یکی از مسایل مهـم و مؤثر بر بهداشت، اجتماع، اقتصاد و سیاست در جوامع بشری شده است . همچنـین، تـأثیر پدیده مصرف مواد برمشاغل و تحصیل نیز آشکار است. در این بین دانـشجویان بـه عنـوان افراد در حال تحصیل و تعیین کننده در مشاغل آینده از اهمیت بسزایی برخوردارند، بویژه اینکه این پدیده بیشتر دامن گروه های نوجوان و جوان را گرفته است .

به طور میانگین، در سراسر جهان از هر ۱۰۰ نفر، ۵ نفر معتاد به مواد مخدر هستند. بر اساس سخنرانی ۱۵ آبانماه سالجاری معاون اطلاعات و عملیات پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجادر حال حاضر حدود ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر از جمعیت کشور معتاد هستند، اگر به طور میانگین هر خانواده ایرانی چهار نفر عضو داشته باشد، متوجه می شویم که بیش از ۱۰ میلیون ایرانی با معضل اعتیاد به مواد مخدر درگیر هستند. اعتیاد به عنوان چهارمین بحران جهان پس از محیط زیست، تسلیحات اتمی و فقر و اولین بحران اجتماعی در ایران قرار دارد.

اعتیاد عبارت است از وابستگی به موادی که تکرار مصرف آن با کمیت مشخص و در زمان های معین از نظر مصرف کننده ضروری است و باعث ایجاد وابستگی فکری یا جسمی می شود.

اعتیاد علل متعددی دارد که در ادامه به مهم ترین آنها اشاره می گردد:

۱. فردی: مشکلات روانی، کنجکاوی، ضعف اراده، فرار از زندگی تکراری، درمان، شخصیت نابهنجار
2. خانوادگی: کمبود محبت، تبعیض بین فرزندان، آزادی بی حد، رفاه بی حد، فقر، نابسامانی خانواده
3. علل اجتماعی: دردسترس بودن مواد، بیکاری، نابرابری، محیط و محله نامناسب زندگی، گروه دوستان ناباب

دسته بندی مواد مخدر:

موادمخدر به دودسته سنتی وصنعتی تقسیم بندی می شوند. سنتی ها، منشأ طبیعی دارند و با طی فرایندهای ساده به مواد مخدر تبدیل می شوند مانند تریاک؛ اما صنعتی ها، دسته ای از مخدرها هستند که منشأ طبیعی ندارند و طی فرآیندهای پیچیده شیمیایی و در لابراتورهای صنعتی ساخته می شوند که خود صنعتی ها هم به ۳ زیر دسته مجزا به شرح ذیل قابل تفکیک هستند:

۱. توهم زاها سبب اختلالات روانی و ایجاد توهم می شوند، ماننداکتساسی و گرد فرشته
2. محرک ها که ایجادسرخوشی می کنند مانند آمفتامین ها، شیشه و کریستال
3. نارکوتیک ها سبب ضعف سیستم کنترل عصبی و تسکین درد مانند مرفین، متادون، هروئین و کراک می شوند.

بیش ترین شیوع انواع مواد مخدر در ایران از نوع سنتی تریاک و از نوع صنعتی، اکتساسی،شیشه وکراک ایرانی است.

تاثیرات اعتیاد:

اعتیاد عوارض و علائم متعددی را در وضعیت فیزیولوژی بدن ایجاد می‌کند که مهم‌ترین آنها، ناراحتی عصبی، بی اشتهایی، اضطراب، آب ریزش بینی، ناراحتی عضلانی شدید، لاغری که در غالب مصرف کنندگان قابل مشاهده است. همچنین وقوع پیامدهای خطرناکی را از مصرف کنندگان مواد مخدر می توان رؤیت نمود من جمله : توهمات شدید روانی، رفتارهای پرخطرجنسی، قتل، خودکشی، وندالیسم.

دیدگاههای مختلف درباره اعتیاد وجود دارد؛

۱. نظریه آنومی (بی هنجاری) دورکیم :
آنومی به معنای فقدان قانون است و به وضعیتی در جامعه گفته می شود که در آن هنجارهای اجتماعی نفوذ خود را بر فرد از دست می دهند. تغییر ارزش های سنتی به مدرن در جامعه ایران، ارزش هایی همچون رقابت، نفع شخصی، تجمل گرایی و مادی گرایی را ایجاد کرده است و زمینه را برای انواع انحرافات اجتماعی به وجود آورده است

۲. نظریه معاشرت افتراقی (ساترلند):
براساس این نظریه، رفتار مجرمانه آموخته می شود و یادگیری در گروه های نخستین فرد به ویژه درگروه دوستان و همسالان رخ می دهد. سوء مصرف موادمخدر زمانی شروع می شود که معاشرت کجروانه بیش تر از معاشرت های معمولی اجتماعی افراد باشد.

۳. نظریه کنترل شاد (CAP) استیون گلد :
در این نظریه، وضعیت شناختی فرد به عنوان محوری برای حرکت از مصرف تفننی به اعتیاد کامل مورد توجه است. مهم ترین نارسایی شناختی در افراد معتاد این باور است که امکان سازگاری با عوامل تنش زا وجود ندارد. بدیهی است که تنش موجب اضطراب می شود و معتاد برای مقابله با اضطراب به مواد مخدر روی می آورد. که به صورت موقتی اضطراب او را از بین می برد و حالتی از سرخوشی و خوشحالی را نیز ایجاد می کند. در این حالت، هیچ خواسته ای ناممکن نیست، بنابراین این موادکاری برای غول معتادان انجام می دهند که خود از انجام آن عاجزند. اما این حال خوب خیلی زود از بین می رود و باردیگر احساس اضطراب و ناتوانی برای مقابله آن به سراغ فرد می آید. فرد مجبور می شود برای رهایی از آن دوباره به مواد پناه می برد و از یک مصرف کننده تفننی به یک معتاد تبدیل شود.

مواد مخدر سالهاست که برای اربابان قدرت و مستکبرین، فرصتی بی نظیر برای چپاول توده های مردم و غارت منابع کشورها فراهم آورده و برای ارتزاق خود کمر به نابودی انسان ها بسته اند.

کشور ما به علت همجواری با کشور افغانستان به عنوان یکی از بزرگترین تولید کنندگان انواع مواد مخدر در جهان و قرار گرفتن در مسیر ترانزیت اروپا همواره در معرض آسیب این بلیه خانمان سوز است.

تاقبل از انقلاب اسلامی، تهیه و توزیع مواد مخدر، تجارتی پرسود برای خاندان سلطنتی و عمال ایشان داشت و عملا هیچگونه مقابله ای با عرضه موادمخدر در بین جوانان این مرز و بوم صورت نمی گرفت. اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با اجرایی شدن احکام اسلامی و تدوین قوانین قضایی دقیق به مبارزه قاطع با این بلیه پرداخته شد، که همچنان هم ادامه دارد و تعداد زیادی از دستگاه ها عضو ستاد مبارزه با مواد مخدر هستند و با تقسیم وظایف و مأموریت ها مساعی خود را در ریشه کن نمودن این بلای خانمانسوز بکار گرفته اند. ولی از آنجا که مافیای قدرتمند جهانی، حیات خود را در ترویج مواد مخدر می داند با نوآوری و تلون، تمامی ظرفیت خود را برای حفظ این بازار بکار گرفته است، مبارزه با این جریان را به امری پیچیده و دشوار تبدیل نموده است.

بسیج به عنوان شجره طیبه انقلاب که در تمامی بزنگاه‌های انقلاب نقش کلیدی ایفا نموده، با پشتوانه مردمی می تواند حلقه مفقوده مبارزه با مواد مخدر باشد.

مقام معظم رهبری (مدظله العالی) فرمودند : «مبارزه با مواد مخدر جهادی مقدس است. » صدور این حکم، الزام حضور بسیجیان را در این جهاد، عملی ساخته و می بایست به عنوان یکی از ماموریت‌های بسیج مطرح شود، چرا که تجربه نشان داده که نقش بسیج مردمی در برخورد با آسیب‌های اجتماعی بسیار موثر و با نفوذ بوده است.فلذا بهره‌برداری مطلوب و هرچه بیشتر از ظرفیت بسیار بالای نهاد مقدس بسیج در عرصه‌های مختلف مبارزه با مواد مخدر و روان‌گردان‌ها، اعم از پیشگیری، مقابله و درمان،می بایست به‌عنوان یک ضرورت و الزام تلقی گردد.

در عرصه «پیشگیری» بسیج می تواند در دو سطح با برنامه‌ریزی و سازماندهی و در انتها کنترل نقش آفرینی کند:

۱- درسطح” خرد” با ایجاد و تقویت مراکز مشاوره، برگزاری کلاسهای آموزش خانواده ها در مساجد و سایر اماکن، ایجاد سرگرمی های مثبت و سازنده مانند تشکیل تیم های ورزشی و گروه های مختلف هنری، فرهنگی در محلات، شناسایی افراد دارای شخصیت نامتعادل و مراقبت های ویژه از افرادی که به لحاظ روحی و شخصیتی آمادگی بیش تری دارند همکاری با مدارس در نظارت بر وضعیت تحصیلی دانش آموزان پرخطر و حمایت از خانواده های فقیر با کمک خیرین

۲- در سطح “کلان” (جامعه) با تقویت روحیه امر به معروف و نهی از منکر، ایجاد زمینه اشتغال با استفاده از ظرفیت سایر دستگاه‌ها، همکاری در تدوین برنامه‌های فرهنگی و پرورشی، ارائه خدمات با اولویت مناطق محروم

• در عرصه «مقابله» جان برکفان بسیج می توانند، یاری گر یگان های مسلح و نیروی انتظامی در کنترل مرزها، مراقبت های درون شهری جهت کنترل عرضه، همکاری در جمع آوری و انتقال اطلاعات به مراجع ذیصلاح را به عنوان مأموریت های سازمانی لحاظ نمایند.
• در عرصه «درمان» هم اکنون جامعه بسیج پزشکان در بسیاری از مساجد و محلات به صورت رایگان به خدمات دهی به عموم مردم مشغولند که می توان از این ظرفیت در زندان ها و کانون های اصلاح وتربیت، کمپ های ترک اعتیاد و بویژه خدمت به خانواده معتادان بهره مند شد.

در انتها باید متذکر شد که حضور بسیج در این عرصه پرخطر و حساس، نیازمند تدارکات و الزاماتی است، از جمله تدوین قوانین بالادستی، تشکیل دوره های آموزشی، تخصیص بودجه و امکانات، حمایت تام از عوامل اجرایی.

سمیه بوربور

مدیرمسئول پایگاه خبری پیشتازان البرز