در دوران معاصر، قدرتهای جهانی دریافته اند که هیچ تحول سیاسی بدون جریان سازی هوشمندانه و استفاده از ابزار نرم،به نتیجه مطلوب صاحبان سیاست نمی رسد. در این میان، استکبار جهانی و صهیونیسم بین الملل، پیش از هرگونه اقدام سیاسی، نظامی و اقتصادی، با به کارگیری ابزارهای نرم خود، می کوشند تا افکار عمومی جهانی را برای این حرکت آماده کنند و بسیاری از آنها به دلیل قدرت تأثیرگذاری که دارند و همچنین شگردها و شیوه هایی که به کار می برند، می توانند درصد قابل توجهی از اذهان عمومی را با خود همراه کنند واقعیت این است،هرگاه غرب و هم پیمانانش در برابر جمهوری اسلامی صف آرایی جدی می کنند، چه در عرصه نظامی، چه فرهنگی و چه اقتصادی، از تمام ظرفیتهایشان، بویژه ابزارها و شگردهای نرم بیشترین استفاده را می برند تا در مواجهه با ملت ایران به موفقیت دست یابند.

نقش اقتصاد در امنیت ملی، به دلیل تأثیرات گسترده آن بر بسیاری از ارزشهای ملی، حیاتی است. امنیت اقتصادی از جمله نگرانی مهم دولتها در عصر حاضر است. ناامنی اقتصادی به عنوان یک تهدید، موجب نداشتن تصور روشن از وضعیت اقتصادی موجود و اوضاع اقتصادی در آینده و باعث ایجاد احساس ناامنی درجامعه می شود و به سرعت،بخش زیادی از جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد.

پر واضح است که دشمن در این جبهه هم از نقش و تأثیر عملیات روانی غافل نشده و تلاش خواهد کرد تا در راه رسیدن به اهداف خود، خلأهای موجود را با ابزارهای مختلف جنگ نرم پشتیبانی کند. بی تردید دشمنان بیکار نخواهند نشست و با تمام ابزار نرمی که در اختیار دارند، تلاش خواهند کرد تا محدودیتهای ما در این عرصه را نمایان ترکرده و به افکار عمومی در ایران القا کنند که فعالیتهایشان تأثیرگذار بوده و در پرتو این اقدامات، باور «ما می توانیم» ملت ایران را دچار خدشه کنند.در این شرایط، تهدیدات بر مردم و افکار عمومی متمرکز می شود و شهروندان را به آینده اقتصادی بدبین می کنند و شرایط را به صورت بحرانی و غیرقابل واپایش نمایش می دهند. در چنین صحنه ای، دشمن می کوشد با اقناع افکار عمومی، به ایجاد بحرانهای مختلف در سطح جامعه بپردازد؛ بنابراین شایسته است ظرفیتها و محدودیتهای مدیریت در این صحنه از جنگ نرم مورد واکاوی، آسیب شناسی و بررسی برای مقابله با آن، قرار گیرد. در این راستا توجه به ظرفیتها و محدودیتهای مدیریت بحران در صحنه جنگ نرم اقتصادی می تواند نقشه راه را ترسیم نماید

اقتصاد اسلامی راه سومی را در مقابل اقتصاد سرمایه داری و کمونیستی به نمایش می گذارد اقتصادی کـه ریشه در جهان بینی توحیدی دارد و مقوله های مـادی، معیـشت و معنویـت را در یـک تفـسیر و یـک الگوی خاص دنبال می کند. آنچه که از روایات و آیات ما استنتاج می شود این است که اقتـصاد در مفهـوم اندیـشه اسـلامی یک مفهوم و یک مقوله توازنی ، هم در مقوله مادی و هم در مقوله معیشت است.

در تفکر اسـلامی هر تلاشی برای ایجاد توازن در معیشت امری اقتصادی محـسوب مـی شـود. ایـن تـوازن، قلمروهـای مختلفی دارد. ما در دنیایی زندگی می کنیم که مبادله در آن وجود دارد و در این مبادله هزینه، منـافع و درآمد وجود دارد. از این رو در تفکر اسلامی اقتصاد برابر اسـت بـا تـوازن در زنـدگی و معیـشت . اقتصاد از این حیث، نوعی بی نیازی است؛ یعنی می بایست به کمک توازن ها نیازها را رفع کنیم.

اقتصاد مقاومتی دیواره محکمی است برای اقتصاد اسلامی تا آنرا در میدان رقابتی، تعاملی وتخاصمی جهان امروز محافظت نماید. نخستین مفهوم قابل استنباط از اقتصاد مقاومتی این است که ما درجهانی زندگی کنیم کـه دشـمن درعرصه های مختلف حضوردارد؛ یکی ازاین عرصه ها، فعالیت اقتصادی اسـت. ازاین رو وقتی می گوییم اقتصاد مقاومتی یعنی اینکه ما مـی خـواهیم از حیثیـت وهویـت خودمان در مقابل دشمن یا رقیب دفاع کنیم و باید هر الزامی را که این مقاومت ودفاع نیـاز دارد، وارد برنامه ریزی و استراتژی های اقتصادی خود کنیم.

با این تعریف اقتصاد مقاومتی به نظام اقتـصادی ملـت، یا گروه اجتماعی مقاومی اشاره دارد که در راستای احقاق حقوق خود یا پیگیری اهداف سیاسی که از نظرآنها برحق است، مبارزه می کنند. هرچقدر اقتصاد ملت یا گروه اجتماعی مقاوم، به آنها در راسـتای تحقق اهداف مقاومت بیشتر یاری برساند مقاومتی تر است.

قاعدتاً در چنین فضایی هم دشمن بیرونـی وجـود دارد و هـم دشـمن داخلـی و از طـرف دیگـر امکانات بیرونی و داخلی نیز فراهم است . این را اقتصاد مقاومتی می گوییم، یعنی اقتـصادی کـه ایـن نـوع مؤلفه ها را به خوبی می فهمد و جامعه را براساس آن مدیریت می کند. اقتصاد مقاومتی با اقتـصاد اسـلامی بیگانه نیست، بلکه می توان گفت یک نوع مکمل اقتضایی آن است که بـه ضـرورت زمـان فعلـی مـا بازمی گردد و در شرایط فعلی تحریم ضرورت آن دو چندان است.

اقتصاد مقاومتی عبارت از اقتصادی است که در پی (مقاوم سازی) ، (آسیب زدایی) ، ( خلل گیری )، (ترمیم) ساختارها و نهاد های فرسوده و ناکارآمد موجود اقتصادی است. اقتصاد مقاومتی را نمی توان صرفاً مقاومت اقتصادی دانست، بلکه ایجاد امنیت و ثبات در اقتصاد و عدم تزلزل در برابر شوک های خارجی اقتصادی یا همان استقلال اقتصادی از شاخصه های بارز اقتصاد مقاومتی است ضعف اقتصاد ایران در وابستگی به اقتصاد تک محصولی نفت راه حل تحریم نفتی را پیش پای غرب قرار می دهد. نفت که می توانست ابزار فشار ما بر غرب باشد امروز ابزار فشار غرب بر اقتصاد ایران شده است و اینجاست که جای خالی اقتصاد مقاومتی احساس می شود.

اقتصاد مقاومتی به دنبال پیش بینی مشکلات این چنینی و ارائه ی راه حل لازم می باشد. اقتصاد مقاومتی لازم است در زیربخش های اقتصادی وارد شود، به خصوص در بخش کالاهای استراتژیک وارداتی و صادراتی. . از جمله بخش هایی که اقتصاد مقاومتی می تواند در آن ها وارد شود اقتصاد کشاورزی است. اقتصاد مقاومتی در حوزه ی کشاورزی به معنای تلاش برای حداکثر استفاده از امکانات موجود برای تولید محصولات استراتژیک و اساسی جهت کاهش وابستگی به کشورهای خارجی، افزایش بهره وری تا حد امکان، تولید کالاهایی که وابستگی به خارج را هر چه کمتر می کنند و تأمین نهاده های لازم به شکل کامل و در زمانی مناسب است؛ همچنین به موازات این ها باید در بخش کشاورزی سرمایه گذاری کرد.

در راستای تعریف اقتصاد مقاومتی، با توجه به شرایط تحریم و فـشار موجـود، اگـر بتوان بهـره وری نیروی کار را افزایش داد یا اینکه نهادهـای تولیـدی بـا جهـاد و از خـود گذشـتگی تـوان تولیـدی را افزایش دهند، زمینه رشد و شکوفایی را فراهم کرده اند و این خود جنبه ای از اقتصاد مقاومتی است.

موتور محرکه اقتصاد مقاومتی جهش تولید است.افزایش تولیدات کشاورزی،صنعتی،فناوری اطلاعات و… می تواند ما را از واردات بی رویه بی نیاز و قدرت مقابله اقتصاد مقاومتی را افزایش دهد. در تحقق جهش تولید، اصل قراردادن و دخالت دادن آمایش منطقه ای در سیاستگذاری های اقتصادی و تولید است، در واقع توجیه پذیر بودن یک فعالیت اقتصادی، تولیدی یا فرهنگی و … بایستی براساس آمایش سرزمین آن منطقه ارزیابی گردد چراکه این آمایش سرزمین است که به ما می گوید یک منطقه در حال حاضر چه موقعیتی دارد، یعنی یک تحلیل از نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدیدها از آن منطقه را به ما می دهد، سپس به ما می گوید که این منطقه به کجا می خواهد برود؟ چشم انداز، اهداف اصلی و اولویت های این منطقه چی هستند، در نهایت برای ما مشخص می کند برای رسیدن به این اهداف چه مسیری باید طی شود.

از موضوع آمایش سرزمین که بگذریم برای اینکه جهش تولید داشته باشیم، بایستی تولیداتمان دانش بنیان باشند، به گونه ای که بتوانیم از مواد بیشترین بهره وری و ارزش افزوده را داشته باشیم، روش های تولیدمان نیز باید مبتنی بر دانش باشند، یعنی با صرف منابع کمتر تولیدات بیشتر داشته باشیم، افراد بایستی همه منابعی که در اختیار دارند را به کارگرفته و با بهترین روش تولید از آن منابع استفاده کنند، حاکمیت و دولت هم باید نظارت کنند که بهترین بهره وری حاصل شود، در این مرحله نیازمند جهاد اقتصادی نیز خواهیم بود یعنی افراد به نفع تقویت تولید ملی از بخشی از منافع و خواسته های مادی خودشان چشم پوشی کنند و در واقع رفتار مجاهدانه داشته باشند.

موضوع مهم دیگری که از ملزومات جهش تولید به شمار می رود این است که باید اصلاحاتی را در سخت افزار و نرم افزار نظام اقتصادی مان ایجاد کنیم، در اصلاحات سخت افزاری ممکن است تغییراتی را در ساختار سازمان ها و نهاد ها ایجاد کنیم، به اختیار بعضی سازمان ها بیافزاییم و یا از سازمان های دیگر در مواردی سلب اختیار کنیم، ماموریت دانشگاه ها را تغییر دهیم، در سیستم دانشگاه ها ممکن است نیاز باشد باتوجه به استعداد منطقه ای، یکسری رشته به دانشگاه اضافه و یا کاسته شود، ارتباط صنعت با دانشگاه ها بایستی واقعی و کاربردی شود.

تحریم هـای اقتـصادی به بهانه های مختلف نیز ریشه در همین نظریه دارد . هدف اصلی تحریم ها، فشار براقتصاد کشور، توسعه بیکاری وتورم و درنهایت ایجاد نارضایتی در جامعه است . درک وتحلیل دقیق از شرایط موجود و بـسیج امکانـات و منابع برای مقابله با این برنامه وظیفه همه کسانی است که به عزت و سربلندی می اندیشند. فراموش نکنیم کـه در شرایط موجود هرتصمیم غیرعقلانی نوعی همیاری ناخواسته با خواسته های دیگران است.

مهدی عبادی