«احداث کارخانه تولید انرژی راه برون رفت مدیریت پسماند در کرج»

🖊 مهدی عبادی

گسترش شهرها و افزایش بی رویه جمعیت آن ها، تغییر الگوی مصرف جوامع، ازدیاد سرسام آور پسماند و هم چنین نبود روش‌های علمی و مدیریتی مؤثر در امر تولید، جمع آوری و دفع پسماندهای شهری، این موضوع را به عنوان یکی از معضلات جوامع شهری در کشورهای در حال توسعه در آورده ‌است.
به ‌طور کلی از نظر مهندسی بهداشت، دفع پسماند یک مسئله عادی نبوده، بلکه یک مشکل زیست‌محیطی می‌باشد، زیرا دفع غیربهداشتی آن به ‌طور محسوسی در آلودگی‌های محیط و گسترش بیماری‌های واگیردار نقش اساسی دارد.

توده‌های زشت مواد زائد، کانال‌های روباز پرشده از پسماندها و آب‌گذرهای مسدود شده توسط آن‌ها، خیابان‌های کثیف و پوشیده از آشغال، نشان‌دهنده آلودگی محیط در بسیاری از شهرها و شهرک‌ها درکشورهای در حال توسعه می‌باشند. ساکنین این شهرها در معرض بیماری‌های منتقل شونده توسط عوامل بیماری‌زا و انگل‌های موجود در این مواد زائد، مزاحمت‌ها و مخاطرات ناشی از آن قرار دارند.

زیان‌های اقتصادی ناشی از عدم کنترل پسماند در مناطق شهری نیز قابل توجه است. در شهرهای نسبتاً بزرگ، روزانه مقادیر قابل توجهی پسماند خانگی تولید می‌شود که این میزان زباله علاوه بر هزینه‌های سرسام‌آور جمع آوری، حمل و دفع آن، حجم عظیمی از مشکلات زیست‌محیطی نگران کننده‌ای نظیر آلودگی آب، هوا و خاک، رشد و تکثیر حشرات، جوندگان و ناقلین بیماری‌ها را به‌ دنبال داشته و از جنبه‌های بهداشتی- زیبایی شناختی نیز علاوه بر ایجاد چهره زشت و نازیبا برای شهرها، سلامتی میلیون‌ها انسان را به مخاطره می‌اندازد. از این‌رو برداشتن گام‌های مؤثر و اساسی در زمینه مدیریت پسماندها ضروری بوده و می بایستی در رأس برنامه‌های سازمان‌های مسئول قرار داشته باشد.

یکی از دلایل مهم نابسامانی وضعیت پسماندها، عدم نگرش جامع به این مسئله می باشد. امروزه مسئله جمع آوری و حمل و دفع زباله‌ها در دنیا به صورت مدیریت پسماندها مطرح گردیده است که از عناصر اصلی تولید، نگهداری موقت، جمع آوری و حمل و‌نقل، دفع و بازیافت تشکیل یافته است و لازم است برای کلیه عناصر برنامه‌ای وجود داشته باشد چرا که هر یک از این عناصر متأثر از یکدیگر بوده و پرداختن به یک یا چند عنصر بدون داشتن برنامه برای سایر عوامل سودی نخواهد داشت. طبق نظر بسیاری از بزرگان این بخش، اقدامات شهرداری‌ها به تنهایی نمی‌تواند ثمربخش باشد و موارد زیر در جهت بهبود وضعیت مدیریت مواد زائد جامد در شهرها لازم به نظر می‌رسد:

تغییر الگوی مصرف مردم از طریق آموزش و فرهنگ‌سازی و تصویب قوانین مورد نیاز شامل: خرید و استفاده از اجناس با دوام، تهیه مواد غذایی به‌ اندازه مصرف، بازیافت و استفاده مجدد، تفکیک در مبدأ تولید
استفاده از نیروهای متخصص و دارای دیدگاه‌های بهداشتی و زیست محیطی در مدیریت پسماند (مواد زائد جامد)
کوشش و جدیت برای تولید بیوکمپوست به‌جای کمپوست مخلوط، از طریق ایجاد سیستم‌های بازیافت و جداسازی پسماندهای خطرناک در مبدأ تولید.
تجهیز ناوگان جمع‌آوری و حمل ونقل پسماند و استفاده از سیستم‌های نوین و بهداشتی و تکنولوژی مدرن.
مکان‌یابی مناسب براساس معیارهای بهداشتی و آماده سازی و نگهداری محل‌های دفن پسماند و اجرای کامل تعریف دفن بهداشتی دراین مکان‌ها
انجام طرح‌های پژوهشی و تحقیقاتی و یافتن سیستم‌های مناسب دفع پسماند باتوجه به موقعیت خاص جعفرافیایی

امروزه مدیریت پسماند یکی از ضروری‌ترین محورهای توسعه پایدار محسوب می‌گردد. شاخصه‌های توسعه پایدار را می‌توان در چهار گروه اجتماعی، اقتصادی، بنیادی و زیست‌محیطی مطرح و بررسی نمود. تولید انواع پسماند در زندگی انسان ها امری اجتناب ناپذیر بوده و بی شک عدم توجه کافی به این موضوع می‌تواند تأثیر زیادی در تخریب محیط‌زیست و طبیعت داشته باشد.

مدیریت پسماندهای شهری به عواملی همچون تولید زواید، جمع آوری، حمل و نقل، دفن زباله و بازیافت آن بستگی دارد، بنابراین محدوده مدیریت این مقوله بسیار وسیع و متغیر است، برای چنین موضوعی راهی جز مدیریت و برنامه راهبردی وجود ندارد. خوش بختانه این امر مهم به خوبی مورد توجه قرار گرفته است و انسان روز به روز گام جدیدتری در مدیریت پسماند تولیدی برمی‌دارد.

تبدیل زباله به انرژی
فعالیت حرارتی ضایعات به صورت گرما (ضایعات به انرژی، WTE)، یکی از فعالیت‌های مورد علاقه بیشتر کشورهای دنیاست. امروزه سیستم‌های WTE تحت تأثیر توسعه بسیار سریع در دهه‌های گذشته، نه تنها به عنوان روشی جهت دفع زباله‌ها و ضایعات کاربرد دارد، بلکه به عنوان منبع سوخت‌های تمیز و قابل اعتماد، بدون کوچکترین تأثیر بر روی محیط زیست نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در حال حاضر، در اتحادیه اروپا حدود ۴۰۰ کارخانه در زمینه تبدیل ضایعات به انرژی (WTE) وجود دارند در حالی که تنها در حدود ۲۸ درصد کل زباله‌های اتحادیه اروپا سوزانده می‌شود و بیش از ۴۲ درصد آن هنوز به روش‌های سنتی دفن می‌گردد که این نشان از پتانسیل بسیار بالای تکنولوژی جدید بازیابی انرژی از زباله دارد.

زباله‌ها می‌توانند منابع خوبی برای سوخت‌های پاک و قابل اعتماد باشند و از این طریق موجب کاهش مصرف انرژی‌های اولیه نیز می‌شوند. این فناوری‌های جدید به عنوان اولویت اول کشورهای عضو اتحادیه اروپا در برخورد با زباله‌ها و ضایعات به حساب می‌آیند. بنابراین ساخت کارخانه‌های جدید در کشورهای عضو اتحادیه اروپا برای به دست آوردن انرژی از زباله‌ها رو به رشد می‌باشد. در حالی که سابقاٌ تمرکز برای به حداقل رساندن آسیب‌ به محیط زیست از طریق اعمال محدودیت در انتشار زباله‌ها بود، امروزه حداکثر بازیابی گرما و تولید الکتریسیته از زباله‌ها و ضایعات صورت می‌گیرد و این یکی از کلیدی‌ترین ابزارهای توسعه بیشتر کشورهاست
مرکز حلقه دره مقصد بیش از ۱۵۰۰ تن زباله در روز می باشد. این حجم بزرگ از زباله دفن سنتی آن به عنوان یک تهدید مناطق اطراف و همچنین بخش‌های وسیعی از استان البرز را تحت مخاطرات زیست محیطی قرار می دهد و با توجه به افزایش نرخ مهاجرت و شهرنشینی، چشم انداز ناخوشایندی را پیش روی ما قرار می دهد.
در سال های گذشته مدیریت شهری کرج، اقدامات ناکافی برای برون رفت از این وضعیت را بررسی و اجرایی نموده که متأسفانه بخش زیادی از آن به ناتمام مانده و یا شکست خورده است.
با توجه به تجربه موفق در کشورهای پیشرفته دنیا، سازمان پسماند باید به دنبال احداث کارخانه تولید انرژی(گرمایی و الکتریسیته) باشد و در این زمینه با همکاری سازمان سرمایه گذاری شهرداری می توان از ظرفیت سرمایه گذاران بخش خصوصی بهره برداری نمود.
احداث این کارخانه نه تنها هزینه کرد محسوب نمی شود بلکه می تواند علاوه بر حل بخشی از معضل دفن زباله، با تولید انرژی به سمت ایجاد منابع درآمدی پایدار حرکت کند.
همچنین فرصت اشتغالزایی خوبی نیز در این فرآیند، ایجاد خواهد شد.

منابع:
۱. عباسی، سیاوش ۱۳۸۳ از جزوه مدیریت پسماندها، انتشارات سازمان بازیافت و تبدیل مواد شهرداری تهران
۲.گنج خانلو، ﺑﺮرﺳﯽ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ در ﺟﻬﺎن و اﯾﺮان / ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰیﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺧﺪﻣﺎت ﺷﻬﺮی و ﻣﺤﯿﻂ زیست