یادداشت دریافتی

یکی از موضوعات فراگیر در اکثر کشورهای جهان به خصوص کشورهای در حال توسعه، بالا بودن فرار مالیاتی است. کشورهای توسعه یافته تحت هیچ شرایطی حاضر نیستند از پیاده سازی قوانین مالیاتی کوتاه بیایند. ارائه خدماتی مانندآموزش و پرورش، شهرسازی، خدمات بهداشتی، زیربنایی و کارویژه های دیگر دولت ها از درآمدهای مالیاتی تامین می شود، به این ترتیب فرار مالیاتی جرم اجتماعی سنگینی در این کشورهاست و مجرمان با برخوردی سخت مواجه می شوند. فرار از پرداخت مالیات چه از طریق تنظیم دفاتر، اسناد و مدارک خلاف واقع و استناد به آن باشد و چه از طریق اختفای فعالیت اقتصادی و کتمان درآمد حاصل از آن، با مجازات همراه خواهد بود. در اکثر کشورهای توسعه یافته مجازات فرار مالیاتی تا حدی است که برخی برای تشریح آن این عبارت را به کار می برند: ” ممکن است بتوانید از دست عزرائیل فرار کنید ولی از دست مامور مالیات نخواهید توانست.”
کانادا یکی از کشورهایی است که برای فرارهای مالیاتی جرائم سنگینی در نظر می گیرد. سیستم مالیاتی این کشور برای فعالان اقتصادی خود که در خارج از کشور قرار دارند هم مالیات تعیین می کند و عدم گزارش درآمد به سازمان مالیات غیرقانونی است و عواقب جدی در پی دارد که شامل حکم زندان، پرداخت جریمه و سابقه کیفری خواهد شد. سیستم مالیاتی کانادا از اوایل سال ۲۰۱۲ تا اوایل سال ۲۰۱۷ نزدیک به ۴۰۸ فرار مالیاتی را شناسایی کرد که شامل ۱۲۲ میلیون دلار فرار مالیاتی بوده است و دولت این کشور روی هم رفته مجازات ۴۴ میلیون دلاری برای این افراد در نظر گرفت. جریمه فرار مالیاتی کاملا با جرم مرتبط است و بستگی به حجم پولی که پرداخت نشده و راه کارهای فرار مالیاتی دارد اما به طور کلی حداقل جریمه ای که برای آن در نظر گرفته شده است پرداخت ۱۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰ دلار جریمه مالی و گذراندن یک سال در زندان است. این مجازات برای حداقل جرایم مالیاتی بوده است و می تواند به ۵ سال حبس و پرداخت چند برابری مالیات برسد و حتی در بعضی موارد افزایش ۲۰۰ درصد مقدار مالیات به عنوان جریمه فرار مالیاتی باشد.
در ترکیه نیز مجازات فرار مالیاتی بسیار شدید است و در صورتی که شما در ابتدا برای چند ماه نتوانید مالیات اموال خود را پرداخت کنید چند درصد به آن مالیات افزوده خواهد شد ولی در صورتی که عدم پرداخت مالیات ادامه داشته باشد زندان و پرداخت جریمه نقدی مجازات اصلی آن خواهد بود. حکم زندان برای فرار مالیاتی از حداقل یک سال آغاز و تا حداکثر پنج سال ادامه و پرداخت جریمه نقدی نیز تا چند برابر مالیات اصلی زیاد خواهد شد.
با توجه به اهمیت مالیات به عنوان پرداختی الزامی، بدیهی است استقلال، توسعه و ارتقای بخشهای زیربنایی از طریق رهایی وابستگی به درآمدهای نفتی و مقاوم سازی اقتصاد به وسیله اتکا به درآمدهای پایدار مالیاتی امکان پذیر خواهد بود. علاوه بر این، جهانی شدن سریع، تغییراتی در راهبرد عملیاتی مالیات و نحوه اجرای آن در نظام های مالیاتی مختلف می طلبد. مالیات از منابع درآمدی دولت و همچنین از منابع هزینه شرکتها و خانوارها به حساب می آید. در واقع، مالیات، دریافت قسمتی از درآمد یا دارایی اشخاص حقیقی یا حقوقی توسط دولت برای جبران هزینه ها است. دولت بر اساس قوانین، وجوهی را از درآمدها و یا دارایی های مردم دریافت و برای اداره کشور و همچنین تأمین اموری مانند امنیت، آموزش، بهداشت، رفاه و اجرایی شدن سیاست های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جامعه مصرف می کند. وجوه مالیاتی، پس از وصول، بر اساس برنامه های بودجه سالیانه مصرف خواهند شد.
یکی از شاخص‌های کمی سنجش کارآیی نظام‌های مالیاتی، نسبت درآمدهای مالیاتی به تولید ناخالص داخلی است که به عوامل مختلفی از جمله پایه‌های مالیاتی، نرخ‌های مالیاتی، حجم دولت‌ها، فرار مالیاتی، فرهنگ مالیاتی، اقتصاد زیرزمینی و… بستگی دارد. عدم تحقق درآمدهای مالیاتی مورد انتظار یکی از معضلات جدی اقتصاد ایران است. مقایسه مالیاتی ایران و کشورهای در حال توسعه با کشورهای پیشرفته و صنعتی از بسیاری جهات تفاوت‌های زیادی دارد که این تفاوت‌ها شامل سطح درآمد سرانه کشورها، وسعت نسبی بخش کشاورزی، وسعت مشاغل، وسعت بخش رسمی نیروی کار و توانمندی‌های ادارات مالیاتی و فرهنگ مالیاتی کشورهاست.
شاید بتوان یکی از معیارهای سنجش کارآیی نظام‌های مالیاتی را میزان وصولی مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی دانست. هدف از اجرای فرآیند مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به طور عمده وصول مالیات ‌از درآمد مشاغل است. این نوع مالیات یکی از شناخته‌شده‌ترین انواع مالیات‌هاست و اغراق نیست اگر گفته شود تمامی کشورها از این نوع مالیات استفاده می‌کنند. مالیات بردرآمد اشخاص حقیقی در کشورهای در حال توسعه نسبت به کشورهای توسعه یافته از اهمیت کم‌تری برخوردار است. در کشورهای در حال توسعه که با کشورهای توسعه یافته فاصله نسبتا زیادی دارند، مالیات بردرآمد اشخاص اغلب از دستمزد کارکنان بخش عمومی و کارکنان شرکت‌های بزرگ تشکیل می‌شود. در نتیجه زمانی که نسبت کل درآمد اشخاص که ناشی از کار در بنگاه‌های بزرگ اقتصادی و بخش عمومی است افزایش می‌یابد، امکان اخذ مالیات از درآمد اشخاص نیز بیش‌تر است. در کشور سوئد ۵۷.۱۹ درصد از درآمد خود را بابت مالیات پرداخت می‌کنند. به‌طور کلی کشورهای شمال اروپا بیشترین میزان مالیات بر درآمد را می‌پردازند. درحالی‌که متوسط میزان مالیات بر درآمد در کشورهای عضو در سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، ۴۱.۶۵ درصد است. کشورهای شمال اروپا بیشترین میزان مالیات بر درآمد را می‌پردازند و سوئد در صدر این فهرست ایستاده است. به‌عنوان مثال، نرخ مالیات بر درآمد در کشورهای دانمارک، فنلاند و ایسلند به‌ترتیب ۵۵.۸۹ درصد، ۵۳.۷۵ درصد و ۴۶.۲۴ درصد است. درآمدهای مالیاتی در کشورهای دیگری مانند اتریش، هلند و بلژیک بالاست.
در برخی کشورها مالیات بر درآمد یا پرداخت نمی‌شود یا بسیار اندک است. کشورهای با ذخایر نفتی فراوان از جمله عربستان سعودی، قطر و کویت با درآمدهای قابل توجهی نفتی زندگی اتباع را تامین می‌کنند. ساکنان جزیره‌های آنگویلا، انتیگوآ و باربودا، همچنین جزایر کیمن و باهاما مالیات بر درآمد پرداخت نمی‌کنند و به همین دلیل از آنها تحت عنوان پناهگاه‌های امن مالیاتی یاد می‌شود.
جدول زیر نرخ مالیات بر درآمد را در برخی کشورهای جهان نشان می‌دهد:
کشور نرخ مالیات بر درآمد
سوئد ۵۷.۱۹ درصد
ژاپن ۵۵.۹۵ درصد
اتریش ۵۵ درصد
هلند ۵۱.۷۵ درصد
بلژیک ۵۰ درصد
ایرلند ۴۸ درصد
استرالیا ۴۵ درصد
چین ۴۵ درصد
فرانسه ۴۵ درصد
آلمان ۴۵ درصد